التهاب مزمن مفصل جوانان (آرتریت روماتوئید جوانان)
Juvenile Chronic Arthritis
التهاب مزمن مفصل جوانان (آرتریت روماتوئید) چیست؟
آرتریت به معنی التهاب مفاصل است و آرتریت مزمن جوانان، یک بیماری التهابی و مزمن مفاصل است که در کودکان زیر 16 سال رخ می دهد. این بیماری شایع ترین بیماری روماتیسمی و التهابی مفاصل در کودکان است. این بیماری با توجه به شدت بیماری، شرایط ژنتیکی بیمار ممکن است یک یا چند مفصل را گرفتار نماید و درگیری سایر ارگانهای بدن مانند چشم، قلب و پوست نیز در آن دیده می شوند.
علت بیماری چیست و آیا شرایط محیطی مانند محیط نمناک و تماس زیاد با آب در ایجاد بیماری نقش دارد؟
علت بیماری دقیقا مشخص نیست ولی آنچه که مسلم است این بیماران دارای یک زمینه ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری هستند. در این بیماری به دلیل نامعلوم سیستم ایمنی بدن برعلیه بافت مفصل شروع به فعالیت می نماید و آن را غیر خودی تشخیص می دهد. این حالت ممکن است معمولا متعاقب ابتلا به یک عفونت اتفاق افتاد ولی آنچه مسلم است این بیماری نه یک بیماری عفونی است و نه یک مشکل ارتوپدیک. برخلاف آنچه که در گذشته نیز تصور می شد این بیماری هیچ ارتباطی با آب و نمناک بودن محیط ندارد و همانطور که بعدا نیز گفته می شود ورزشهای آبی برای این بیماران بسیار مفید است. از آنجائی که ماهیت این بیماری در کودکان مانند بالغین نیست و عموما بهبود می یابد استفاده از اصطلاح آرتریت روماتوئید جوانان امروزه منسوخ شده و فقط برای انواع بسیار خاص و محدود بیماری که در سنین بعد از بلوغ نیز ادامه می یابد استفاده می شود.
علائم این بیماری چیست؟
- علائم عمومی مانند: تب، بیحالی، خستگی، بی حوصلگی و کم اشتهائی
- علائم اختصاصی بیماری:
- تب: برخی از شکل های بیماری همراه تب هستند ولی نبود تب تشخیص بیماری را رد نمی کند. تب معمولا در شب و ساعات اولیه صبح ظاهر می شود و پس از قطع می شود.
- درد مفاصل: که ممکن است منجر به لنگیدن کودک شود. در سنین پائین که کودک تازه راه افتاده است و توان بیان مشکل را ندارد ممکن است با کم تحرکی و بی تحرکی خود را نشان دهد. درد می تواند با تورم و یا بدون تورم مفاصل باشد.
- تورم مفاصل همراه با سفتی آن: این علامت اکثرآ صبحها و بعد از پیداشدن از خواب رخ می دهد. تورم مفاصل بیشتر در مفاصل محیطی مانند انگشتان و مچ های دست و پا، آرنج و زانو خود را نشان می دهد. نبود تورم بیماری را رد نمی کند.
- بثورات (دانه های) پوستی: این علامت در بسیاری از بیماریهای مانند بیماریهای ویروسی و .... نیز رخ می دهد ولی خصوصیت آن در این بیماری این است که بثورات مهمولا همراه تب می باشد و با ازبین رفتن تب برطرف می شود.
- سایر علائم: بزرگی غدد لنفاوی، التهاب چشم
باید توجه داشت که برای تشخیص قطعی بیماری به گذشت زمان حداقل به مدت شش هفته نیاز است. بنابران اکیدا توصیه می شود از درمان نابجا، سرخودی و علامتی بیمار که منجر به مخدوش شدن چهره واقعی بیماری می شود پرهیز شود چراکه منجربه تاخیر در تشخیص شدهو نه تنها بیمار از آن سودی نمی برد بلکه متضرر نیز خواهد شد.
اشکال مختلف التهاب مزمن مفاصل جوانان
این بیماری انواع مختلفی دارد در بعضی از انواع آن مفاصل بزرگ درگیر است و در بعضی مفاصل کوچک. بیماری می تواند با درگیری تنها یک مفصل همراه باشد و می تواند همزمان چندین مفصل در گیر باشد. گاهی میز در ابتدا یک مفصل و در سیر بیماری درگیری مفاصل دیگر ظاهر می شود. در بعضی انواع بیماری ، دستگاههای مختلف بدن در گیر می باشند .
علت ایجاد التهاب مزمن مفصل جوانان چیست ؟
در این بیماری عوامل ارثی و عوامل محیطی موثر هستند . اتفاقی که در این بیماری می افتد این است که سیستم ایمنی بدن بر علیه خودش وارد عمل می شود و علت این موضوع ناشناخته است .
اگر یکی از افراد خانواده آرتریتروماتئید جوانان داشته باشند، آیا کودک مبتلا می شود اگر خانواده سابقه التهاب مزمن مفصل جوانان وجود داشته باشد. احتمال ابتلای کودک بالاتر می رود .
در چه مواقعی با شک به آرتریت روماتئید جوانان به پزشک مراجعه کنیم؟
- پکودک دچار تورم ، سفتی ، درد مفصل بدون علت مشخص شود .
- کودک بدون علت مشخص بلنگد
- تب بالای 38 درجه که بیش از 3-2 روز طول بکشد.
پزشک برای تشخیص التهاب مزمن مفصل جوانان چه اقداماتی انجام می دهد؟
- گرفتن شرح حال و معاینه کامل
- آزمایش خون: گاه کودک مبتلا به آرتریت روماتئید جوانان است اما همه این تستها طبیعی است
- اقدامات تصویر برداری مثل عکس ساده رادیولوژی .
- خارج کردن مایع مفصل مبتلا و بررسی آزمایشگاهی آن: با این کار هم درد مفصل کم می شود و هم به تشخیص بیماری نزدیک می شویم.
کودکی که مبتلا به التهاب مزمن مفصل جوانان است در آینده احتمال دارد دچار مشکلاتی شود؟
در ابتدا ذکر این نکته ضروری است که در صورت درمان منظم و دقیق بیمار ، احتمال بروز این مشکلات بسیار کاهش می یابد .
- بیماری چشمی: برای پیشگری از این عارضه معاینه چشم پزشکی منظم لازم است ( حداقل هر5 ماه یکبار )
- اختلال رشد: این عارضه هم به علت خود بیماری است و هم به علت درمانهایی است که برای بیماری انجام می شود .
- بد شکلی مفاصل بدن.
- پوکی استخوان: علت پوکی استخوان خود بیماری است البته برخی داروهای مورد استفاده برای درمان به این مسئله کمک می کند .
درمان التهاب مزمن مفصل جوانان چیست؟
درمان این بیماری شامل دو قسمت درمان دارویی و درمان غیر دارویی است
درمورد درمان غیر دارویی: بیمار باید حرکات و فعالیت کافی داشته باشد و نباید بیمار رابه خاطر بیماریش از فعالیت باز داشت ، فیزیوتراپی .
در مورد درمان دارویی: بر حسب شدت و نوع بیماری و شرایط بیمار داروهای مختلفی به کار می رود و معمولآ از ترکیب چند دارو استفاده می شود. داروهای مورد استفاده عبارتند از:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسان
- داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی که عمدتا در کودکان متوترکسات مورد استفاده قرار می گیرد.
- داروهای ضد التهابی استروئیدی که ممکن است به صورت خوراکی و گاهی تزریق داخل مفصلی و و ندرتا تزریق داخل وریدی استفاده شود.
- داروهای (جدید) بیولوژیک
عوارض بیماری:
عوارض چشمی: یکی از عوارض مهم بیماری است و حنی ممکن است منجر به کوری بیمار شود در نتیجه معاینه منظم چشم پزشکی (حداقل هر ماه) در کودک بیمار لازم است .
بدشکلی مفاصل: در صورت عدم درمان مناسب در نهایت مفاصل دچار بد شکلی می شوند.
عدم تناسب اندامها: در گرفتاری اندام تحتانی یک طرفه در اوایل بیماری و یا به صورت تاخیری ممکن است اختلاف طول دو اندام پیش بیاید. اختلاف طول دو اندام در اوایل بیماری شایع است و معمولا با درمان مناسب از بین می رود.
اختلال رشد قدی: در کودکان اختلالات رشدی به ویژه رشد قدی ناشی از ازمان بیماری است ولی گاهی مصرف طولانی مدت داروها به ویژه داروهای استروئیدی نیز ممکن است سبب این عارضه شود. هر قدر گرفتاری بیماری خفیف تر باشد و بیماری زودتر کنترل شود احتمال این عارضه کمتر خواهد بود. به هر حال اقدام درمانی جهت جبران اختلال رشد قدی منوط به کنترل کامل بیماری و قبل از کامل شدن بلوغ خواهد بود.
کودک مبتلا به التهاب مزمن مفصل جوانان چه کارهایی باید انجام بدهد؟
- ورزش منظم: ورزش منظم باعث می شود که احتمال بد شکلی مفاصل در این کودکان کاهش یابد بهتر است این کودکان در ورزشهای رقابتی به علت آسیب دیدن شرکت نکنند . شنا ورزشی است بسیار مناسب .
- در هنگام درد مفصل، مفصل را گرم یا سرد کند: درد مفصل در بعضی کودکان با گرم کردن مفصل و در بعضی کودکان با سرد کردن مفصل کاهش می یابد ، برای این کار می توان از دوش آب سرد و گرم یا کیسه آب سرد و گرم استفاده کرد .
- رژیم غذایی مناسب و شامل کلیه مواد غذایی لازم به خصوص کلسیم و ویتامین D داشته باشد . منبع اصلی شیر و لبنیات است
افراد خانواده کودک مبتلا به التهاب مزمن مفصل جوانان چه اقداماتی باید انجام دهند؟
- کودک بیمار را از دیگران جدا نکنید، به همان اندازه که به این کودک توجه نشان می دهید به کودکان دیگر هم توجه کنید :توجه ویژه به کودک بیمار منجر می شود به کناره گیریاو از دیگر کودکان و گوشه گیری او می شود
- اگر کودک از بیماریش ابراز ناراحتی می کند به او اجازه بدهید احساساتش را بیان کند. برای او توضیح دهید که این بیماری یک اتفاق است و به خاطر رفتار نادرست از او نبوده است .
- کودک خود را تشویق به شرکت در فعالیت بدنی، همکاری با پزشک و فیزیوتراپیست کنید.
- با معلم ها و اولیای مدرسه بیمار صحبت کنید و مشکلات کودک خود را برای آنها توضیح بدهید.
- به کودک بیمار اجازه دهید که در فغ=عالیتهای بدنی شرکت کند اما شرکت این فعالیتها باید کمتر از کودکان دیگر باشد .
- کودک خود را به طور منظم و طبق دستور پزشک، نزد او ببرید تا از پیشرفت بیماری جولوگیری شود.
- معاینه چشم پزشکی ( حداقل هر 5 ماه یکبار ) لازم است.
فراموش نشود که هر درد مفصلی که به صورت حاد و همراه تب رخ می دهد به معنی آرتریت روماتوئید جوانان نیست.
در صورت دیدن علائم مراجعه به پزشک ضروری است .
سرانجام بیماری چگونه است؟
حدود 70 درصد بیماران با درمان مناسب بیماری کنترل شده و علائم آن بدون عارضه جدی از بین می رود ولی نیمی از بیماران درمان شده ممکن است طی ماهها و یا سالهای بعد مجدد عود بیماری را داشته باشند به همین دلیل پس از کنترل و درمان بیماری لازم است کودک حداقل به مدت 2-3 سال از جهت عود بیماری تحت نظر پزشک معالج باشد. کمتر از 20 تا 30 درصد بیماران پاسخ مناسب به درمان نداشته و یا عودهای مکرر بلافاصله پس از کاهش دوز دارو را تجربه می کنند که اصطلاحا این گروه را گروه مقاوم به درمان می گویند. این گروه از بیماران نیاز به درمان طولانی مدت و استفاده از داروهای بیولوژیک را خواهند داشت. عوارض سیستم اسکلتی نیز عمدتا در این گروه دیده می شود. بنابراین بیماران مختلف ممکن است سیر متفاوتی داشته باشد در برخی بعد از مدت کوتاهی (چند ماه) بهبود می یابد و در برخی به صورت طولانی باشد و سالها طول بکشد. امکان پیش بینی سیر بیماری در ابتدای شروع آن وجود ندارد و معمولا بعد از 2-3 ماه از شروع بیماری می توان سیرنهائی آن را پیش بینی کرد.
تهیه شده توسط: گروه علمی بخش روماتولوژی کودکان- بیمارستان مرکز طبی کودکان، قطب علمی طب کودکان ایران - دانشگاه علوم پزشکی تهران
© هرگونه استفاده از مطالب این سایت منوط به رعایت حقوق مولفین و ذکر منبع می باشد. |
